วิธีแก้ปัญหาหัวฉีดอุดตัน สำหรับ Bambu Lab X1 และ P1 Series

สาเหตุที่อาจทำให้เกิดการอุดตัน

การอุดตันของหัวฉีดหรือฮอทเอนด์เป็นปัญหาที่พบได้ทั่วไปในเครื่องพิมพ์ 3D ระบบ FDM ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ เช่น:

1 เส้นพลาสติกมีอุณหภูมิการเปลี่ยนสถานะต่ำ ทำให้เส้นอ่อนตัวเร็วเกินไป จนทำให้ตัวดันเส้น ไม่สามารถดันเส้นพลาสติกลงไปได้ ซึ่งอาการนี้เรียกว่า Heat Creep มักจะเกิดขึ้นกับเส้นพลาสติก PLA ที่มีจุด Glass Transition ที่ด่ำ และมักเกิดอาการนี้กับเครื่องที่เป็นระบบปิด หรือเป็นตู้

2 เส้นพลาสติกมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่สม่ำเสมอ มาตรฐานของเส้นพลาสติกที่ใช้ ควรจะมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางที่ 1.75 มิลลิเมตร ซึ่งถ้าเส้นมีขนาดใหญ่ ก็จะทำให้ผ่านท่อนำส่งเส้น ไม่สะดวก หรือติดอยู่ด้านใน และทำให้เส้นค้างอยู่ที่หัวฉีด และเกิดการหลอมละลายที่จุดเดียวเป็นระยะเวลานาน จนทำให้เส้นพลาสติกกลายสภาพเป็นคาร์บอน อุดตันที่ปลายหัวฉีด ในทางตรงข้าม ถ้าเส้นพลาสติกเล็กเกินไป ก็จะทำให้ผิวงานที่ฉีดออกมามีความไม่สม่ำเสมอ เกิดเป็นริ้วรอย เห็นได้ชัดเจน

3 มีเศษฝุ่นหรือสิ่งสกปรกบนเส้นใย หรือภายใน Extruder อันนี้ถือเป็นสาเหตุหลัก ที่พบเจอได้บ่อยสุด เพราะฝุ่นที่เป็นของแข็ง ตกมาเกาะที่เส้นพลาสติก แล้วไหลตามเส้น ไปที่หัวฉีด ซึ่งตัวฝุ่นจะไม่ละลาย แต่จะไปกองรวมกันที่ปลายหัวฉีด จนทำให้รูหัวฉีดเล็กลง จนเส้นไม่สามารถถูกดันออกมาได้ จนเกินการอุดตัน ดังนั้นการวางเครื่อง 3D Printer และการเก็บเส้นพลาสติก ถือว่าเป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม การเก็บเส้นพลาสติก ถ้าไม่ใช้แล้ว ก็ให้เก็บใส่ถุงซิป หรือจะหากล่องใส่ ที่มีซีลกันความชื้นมาใช้เก็บเส้น ก็จะช่วยลดปัญหาเส้นอุดตันในหัวฉีดได้

4 พิมพ์ด้วยเส้นพลาสติก Composit ที่มีอนุภาคผสม สำหรับเส้น Composit ก็คือเส้นพลาสติกที่มีส่วนผสม เช่น คาร์บอนไฟเบอร์, เส้นใยเรืองแสง (Glow-in-the-dark), หรือเส้นพาสติกที่มีเกล็ด Glitter ซึ่งเส้น Filament จำพวกนี้ อาจมีอนุภาคที่ใหญ่กว่ารูหัวฉีด ทำให้เกิดการอุดตัน

5 ใช้เส้นพลาสติกที่แตกต่างกันมากโดยไม่ทำความสะอาดหรือล้างหัวก่อน การสลับเส้นพลาสติกไปมา ยิ่งข้ามชนิดหรือประเภท ยิ่งเพิ่มโอกาส ให้หัวฉีดอุดตันมากขึ้น ซึ่งเกิดจากพลาสติกแต่ละชนิดมีความร้อนในการละลายไม่เท่ากัน ยิ่งถ้าสลับจากเส้นนิ่ม ไปเส้นแข็ง โอกาสที่หัวฉีดจะอุดตัน จะสูงกว่า ดังนั้นการทำความสะอาดหัวฉีด ก่อนที่จะเปลี่ยนเส้นพลาสติก จะช่วยลดการอุดตันลงไปได้ ซึ่งการล้างหัวฉีดแบบนี้ จะใช้วิธีที่เรียกว่า Cold Pull

วิธีแก้ปัญหาการอุดตันแบบง่าย

สำหรับการแก้ไขของปัญหานี้ จะไม่มีการถอดหัวฉีดออกมา แต่จะใช้การล้างและทะลวงหัวฉีดด้วยเข็ม ซึ่งเข็มที่ใช้ทะลวง จะมีไปกับเครื่อง แต่ถ้าหาไม่เจอ ก็อาจจะใช้เส้นลวดที่มีขนาดประมาณ 0.3 มิลลิเมตร หรือจะใช้สายกีตาร์เบอร์ 2 ก็ได้ แต่ถ้าแนะนำ ก็ควรซื้อเข็มนี้มาเก็บไว้ ซึ่งจะเป็นเข็มที่ใช้ในการฝังเข็ม ของแพทย์จีน

หากทำตามขั้นตอนนี้แล้วยังอุดตันอยู่ ให้ลองใช้วิธีอื่น ๆ เช่น Cold Pull หรือถอดฮอทเอนด์ออกมาทำความสะอาด

วิธีแก้ปัญหาหัวฉีด (Nozzle) อุดตัน สำหรับ Bambu Lab X1/P1

ตั้งอุณหภูมิหัวฉีดที่ 250°C

• ไปที่ เมนูบนหน้าจอเครื่องพิมพ์
• เลือก Settings → Temperature/Axis
• ตั้งค่า Hotend Temperature เป็น 250°C แล้วกด OK เพื่อยืนยัน

อุณหภูมิ 250 เป็นความร้อนที่เหมาะสำหรับเส้นพลาสติก PLA, PETG, TPU, ABS แต่หากใช้เส้น Filament ที่ต้องการอุณหภูมิสูงกว่า 250°C ก็สามารถปรับให้เหมาะสมได้

ลดตำแหน่งฐานพิมพ์ลง

• ระหว่างที่หัวฉีดกำลังร้อนขึ้น ให้ลดแท่นพิมพ์ลงเพื่อให้สามารถทำงานกับหัวพิมพ์ได้สะดวก
• ไปที่ Settings → Temperature/Axis
• กดปุ่ม -10 หลายครั้ง จนกว่าแท่นพิมพ์จะอยู่ในตำแหน่งกึ่งกลางของเครื่อง

ในกรณีที่เครื่องไม่ยอมขยับ อาจจะต้องทำการ Home เครื่องก่อน โดยการกดปุ่มรูปบ้าน

ใช้เข็มจิ้มทำความสะอาดหัวฉีด (ยกเว้นหัวฉีดขนาด 0.2mm)

• เมื่อหัวฉีดร้อนถึงอุณหภูมิที่ตั้งไว้ (250°C) ให้ใช้ เข็มจิ้มทำความสะอาด
• สอดเข็มเข้าไปในปลายหัวฉีด (ตามแนวสีแดงในภาพด้านล่าง)
• ขยับเข็มขึ้นลง เบา ๆ 2-3 ครั้ง เพื่อกำจัดเศษวัสดุที่อุดตัน

ข้อควรระวัง:
อย่า กดเข็มลึกเกินไป เพราะอาจทำให้เส้นใยที่หลอมละลายถูกดันขึ้นไปด้านบนของฮอทเอนด์ และทำให้การอุดตันรุนแรงขึ้น
สวมถุงมือกันความร้อน ขณะปฏิบัติงาน เพราะเส้นใยที่หลอมละลายอาจหยดลงบนมือและทำให้เกิดแผลไหม้ได้

ตรวจสอบว่าหัวฉีดสามารถไหลออกได้ตามปกติ

• หลังจากทำความสะอาดด้วยเข็มแล้ว ให้ดึงเข็มออก
• ลอง กดดันเส้นพลาสติกออกทางหน้าจอควบคุม
• ถ้าหัวฉีดสะอาดแล้ว เส้นพลาสติกควร ไหลออกมาเป็นเส้นตรง และ ไม่ควรงอหรือพันกัน

• หากเส้น Filament ไหลออกมาเป็นเส้นตรงและสม่ำเสมอ หมายความว่าการอุดตันได้รับการแก้ไขแล้ว
• หากเส้น Filament ยัง ไม่ไหลออกมาได้ดี ให้ลองทำขั้นตอนนี้ซ้ำ หรือเปลี่ยนไปใช้ใช้วิธี Cold Pull

วิธีแก้ปัญหาหัวฉีดอุดตันด้วยประแจหกเหลี่ยมร้อน สำหรับ Bambu Lab X1/P1

การอุดตันของหัวฉีดที่พบบ่อยใน X1/P1 Series มักเกิดจาก ปัญหา Heat Creep และมักเกิดกับเส้นพลาสติก PLA เพราะเครื่องทั้ง 2 รุ่น เป็นเครื่องแบบตู้ปิด ทำให้ความร้อนภายในห้องพิมพ์สูง และทำให้เส้น PLA เกิดการอ่อนตัว จนทำให้ชุดดันเส้นไม่สามารถดันเส้นลงมาได้ ซึ่งการแก้ไข หลังจากที่ล้างหัวฉีด แก้การอุดตัวแล้ว ให้เปิดฝาด้านหน้า หรือด้านบน เวลาพิมพ์งาน ซึ่งจะช่วยลดความร้อนในห้องพิมพ์ แต่ถ้าจำเป็นต้องปิดฝา แนะนำให้เปลี่ยนยี่ห้อเส้น PLA โดยให้สังเกตุ เส้น PLA ที่ทนร้อนได้ 230 องศา ถึงจะสามารถพิมพ์แบบปิดฝาได้

อุปกรณ์ที่ต้องใช้

• ประแจหกเหลี่ยมขนาด 1.5 มิลลิเมตร เป็นประแจตัวเล็กสุดที่แถมไปกับเครื่อง
• ไฟแช็ก

ถอดหัวฉีดออกจากหัวพิมพ์ (Print Head)

1. ปิดเครื่องพิมพ์และถอดปลั๊กไฟออกก่อนทำงาน
2. ค่อย ๆ ถอดสาย 3 เส้นที่เชื่อมกับบอร์ดของหัวพิมพ์ออก โดย จับที่ตัวขั้วต่อพลาสติก อย่าดึงที่สายไฟโดยตรง เพราะอาจทำให้สายไฟเสียหาย
3. ขั้วต่อของ Thermistor (หมายเลข 3) มีคลิปล็อคพลาสติกด้านบน ให้กดลงก่อนดึงออก
4. ถอด สกรู 2 ตัวที่ยึดหัวฉีด จากนั้นนำหัวฉีดออกจากหัวพิมพ์

ทำให้ประแจหกเหลี่ยมร้อน และเสียบเข้าไปในหัวฉีด

ระวัง! ควรสวมถุงมือกันความร้อนเพื่อป้องกันการโดนลวกจากเส้นใยละลาย

1. ใช้ไฟแช็กหรือหัวเป่าลมร้อน เผาปลายประแจหกเหลี่ยมขนาด 1.5mm ประมาณ 10-15 วินาที
2. เมื่อปลายประแจเปลี่ยนสี ให้รีบเสียบประแจเข้าไปในหัวฉีดจากด้านบนของฮีทซิงค์
3. รอประมาณ 30 วินาที เพื่อให้ประแจเย็นตัว

ให้ความร้อนที่ปลายหัวฉีด และดึงเส้นใยที่อุดตันออก

1. ถอดซิลิโคนหุ้มหัวฉีดออก
2. ใช้ไฟแช็กให้ความร้อนที่ ปลายหัวฉีด ประมาณ 20 วินาที
   • ระวัง! ห้ามให้ความร้อนนานเกินไป หรือใช้ไฟแรงสูง (ไม่ควรใช้หัวพ่นไฟ Butane)
   • ใช้ไฟในระดับที่ทำให้เส้นใยนิ่มลงเท่านั้น
   • ห้ามหันปลายหัวฉีดไปทางตัวเองขณะให้ความร้อน
3. เมื่อหัวฉีดร้อนแล้ว ค่อย ๆ ดึงประแจหกเหลี่ยมออกช้า ๆ
   • เส้นใยที่อุดตันจะถูกดึงออกมาพร้อมกันเป็นชิ้นเดียว
   • ทำให้หัวฉีดโล่ง และกลับมาใช้งานได้ตามปกติ

ติดตั้งหัวฉีดกลับเข้าที่เดิม

1. ทำตามขั้นตอน ถอดหัวฉีดแบบย้อนกลับ เพื่อ ติดตั้งหัวฉีดกลับเข้าที่
2. จัดเรียงสายไฟของหัวฉีดให้ถูกต้อง อย่าปล่อยให้สายดันฝาครอบด้านหน้าของหัวพิมพ์ เพราะอาจทำให้เกิดปัญหาในการพิมพ์

วิธีทำ Cold Pull สำหรับทำความสะอาดหัวฉีด

การทำ Cold Pull เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการกำจัดเศษเส้นใยพลาสติกที่หลงเหลือภายใน Hotend ซึ่งช่วยป้องกันปัญหาการพิมพ์ผิดพลาดที่เกิดจากการอุดตันของหัวฉีด

ถอดฝาครอบหัวพิมพ์และท่อ PTFE ออก

1. ถอดฝาครอบด้านหน้าของหัวพิมพ์ออก แล้ววางไว้ข้าง ๆ
2. คลายสกรูที่ยึดตัวรองรับท่อ PTFE (แต่ไม่ต้องถอดออกทั้งหมด)
3. กดที่ตัวล็อกของ PTFE จากนั้นดึงท่อขึ้นด้านบน ตามภาพ

ตั้งอุณหภูมิหัวฉีดและโหลดเส้นใย

1. ไปที่ Settings → Temperature/Axis
2. เลือก Hotend Temperature และตั้งค่าเป็น 220°C จากนั้นกด OK
3. โหลดเส้นใยเข้าไปที่ด้านบนของ Extruder
4. ใช้ปุ่ม Extrude บนหน้าจอ เพื่อดันเส้นใยให้ไหลออกจากหัวฉีด

ลดอุณหภูมิหัวฉีดลงเหลือ 100°C และรอ

1. ไปที่ Settings → Temperature/Axis
2. เปลี่ยนอุณหภูมิหัวฉีดเป็น 100°C
3. รอให้หัวฉีดเย็นลงมาถึง 100°C

อุณหภูมินี้ทำให้เส้นพลาสติกนิ่มพอที่จะดึงออก แต่ยังไม่อ่อนเกินไปจนขาด

ดึงเส้นพลาสติกออก

1. เมื่อหัวฉีดเย็นลงถึง 100°C ให้กดปุ่ม Retract บนหน้าจอ
2. ใช้มือลอง ดึงเส้นออกอย่างช้า ๆ เพื่อช่วย Extruder
3. อย่าดึงแรงเกินไป เพราะอาจทำให้เกียร์หรือมอเตอร์เสียหาย
4. ควรทำซ้ำ 2-3 ครั้ง จนกว่าเส้นใยที่ดึงออกมาจะสะอาดและไม่มีเศษพลาสติกติดอยู่

ติดตั้งท่อ PTFE และตัวยึดกลับเข้าที่

1. เสียบท่อ PTFE กลับเข้าที่ โดยกดให้แน่น
2. ยกตัวรองรับท่อ PTFE ให้สูงที่สุด ก่อนขันสกรูให้แน่น

การทำขั้นตอนนี้ช่วยให้เส้นใยไหลผ่านได้สะดวกและลดแรงต้าน

หัวฉีดไม่ตัน แต่ไปตันอยู่ในชุดดันเส้น

ในกรณีนี้ ส่วนใหญ่จะเกิดจากเส้นพลาสติกไม่ได้คุณภาพ มาใหญ่เกินไป ทำให้ไม่สามารถดันเข้าไปในท่อได้ ทำให้ติดอยู่ในชุดดันเส้นพลาสติก หรือบางครั้ง ปลายหัวฉีดสกปรก รูหัวฉีดเล็กลง ทำให้เส้นออกยาก ตัวเฟืองเลยกินเส้นพลาสติกไป จนถึงจุดที่ไม่มีเนื้อพอ ที่จะให้เฟืองขบ ดันเส้นลงมา ซึ่งการแก้ไข จำเป็นต้องถอดชุดดันเส้นออกจากเครื่อง แล้วแกะฝา เพื่อเอาเส้นพลาสติกที่ติดด้านในออก

การถอดชุดดันเส้นออกจากเครื่อง

การเอาชุดดันเส้นพลาสติกออก จำเป็นต้องดึง Connector ที่เสียบอยู่บนบอร์ดออกก่อน ซึ่งเครื่องที่มาจากโรงงาน จะมีการยิงกาว ไว้ที่ตัว Connector ซึ่งจะติดแน่น และแกะยาก แนะนำให้เอาไดร์เป่าผม เป่าไปที่กาวที่ติดตรง Connector แล้วค่อยดึงสายออก เพื่อป้องกันไม่ให้ตัว Connector เสียหาย ซึ่งถ้าเสียหาย หรือหัก จะไม่ได้อยู่ในการรับประกัน

สำหรับการเอาตัวชุดดันเส้นออก จะใช้ประแจ L ที่ไปกับเครื่อง ขันน็อตที่ยึดออก ซึ่งน็อตที่ยึด จะมีอยู่ด้วยกัน 3 ตัว จะต้องดึง Connector ออกก่อน ถึงจะเห็นน็อตทั้งหมด ก่อนถอดจะต้อง ถอดหัวฉีดและตัวก้านตัดเส้นออกด้วย ถึงจะดึงชุดดันเส้นพลาสติก ออกมาได้ สำหรับตัวก้านตัดเส้นพลาสติก จะเป็นน็อตตัวเล็ก ตัวเดียว เวลาขัน ไม่ต้องขันน็อตออกหมด แค่ขันให้ตัวก้านตัดเส้นหลุด และเด้งหลบไปด้านล่างก็พอ สำหรับท่อเทฟลอน ที่เสียบอยู่ ห้ามดึงตรงๆ จะต้องกดที่ดุมก่อน ถึงจะดึงท่อเทฟลอนออกได้

สำหรับ Connector ถ้าเป็นเครื่องรุ่น X1 ก็จะมีสายเสียบ 3 ชุด เวลาดึงให้กดปลดล็อคที่หัว Connector ก่อนดึง แต่ถ้าเป็นเครื่องรุ่น P1 และ X1E จะมีสายเสียบแค่ 2 ชุด สามารถดึงออกได้เลย

การรื้อชุดดันเส้น

หลังจากที่ถอดชุดดันเส้นพลาสติกออกได้แล้ว ก็จะต้องรื้อชุดดันเส้นออก ในบางกรณี ที่เฟืองสีเหลืองไม่สามารถหมุน หรือขยับได้ อาจเป็นเพราะเส้นพลาสติกบวม หรือมีเศษเข้าไปอัดอยู่ในรู จนทำให้เฟืองติด ถ้าเกิดกรณีนี้ หลังจากถอดแล้ว ต้องเคาะหรือตี ให้เฟืองสีเหลืองหลุดออกมา เพื่อที่จะได้ทำความสะอาดด้านในได้ ในวิดีโอด้านล่าง จะมีการใช้ Jig ที่ปริ้นออกมา สำหรับใช้ถอดเฟืองสีเหลือง แต่ถ้าไม่มีสามารถทำตามภาพด้านล่างได้

การถอดเฟืองสีเหลืองด้วยไม่ใช้ Jig

ก่อนที่จะถอดเฟืองสีเหลือง จะต้องทำตามวิดีโอ ในการถอดน็อต และคลายตัวสปริงดันเส้นออกก่อน และหาตัวรอง ที่มีขนาดความสูงที่เท่ากัน เพื่อให้วางตัวชุดดันเส้นได้ ในแนวระบาบ เวลาเคาะหรือตี จะได้ไม่ทำความเสียหายให้กับตัวชุดดันเส้น

เอาน็อตที่ใช้ยึดหัวฉีด วางไว้ในรูฝั่งตรงข้ามเฟืองสีเหลือง

ใช้ค้อนหรือคีม ตีไปที่หัวน็อต เวลาเคาะให้ไล่น้ำหนัก จากเบาไปแรง และเวลาเคาะ พยายาม เคาะตรงๆ

เมื่อเคาะจนเฟืองสีเหลืองหลุดออกมาแล้ว ก็ให้ทำตามวิดีโอต่อ ในเรื่องของการเอาเศษพลาสติกที่ติดอยู่ออก แล้วทำความสะอาดชุดฟันเฟืองที่ใช้ขบเส้นพลาสติก